Blog Layout
Jazz in de Cotton Club
Joost Groeneboer • 5 augustus 2018
Nieuwmarkt 5-H.
Zaterdags van 5 tot 8 is dit ´the place to be´.
Martha Luz, mijn vrouw, en ik komen hier al jaren. Voor de live jazzmuziek, maar vooral ook om de bijzondere sfeer die er hangt. Die voor een groot deel wordt bepaald door de bijzondere mensen die er komen. Heel diverse mensen: muziekliefhebbers, kunstenaars, buurtbewoners, mensen die in de rosse buurt hebben gewerkt, mensen van Surinaamse afkomst, oud-klanten, en iedereen die nog een beetje de sfeer van vroeger wil proeven.
Want dit is een bar met een verleden. Zo’n tien jaar geleden kon je hier nog klanten van het eerste uur tegenkomen. Zoals Jetty Wagenaar, een ‘grand lady’ van het uitgaansleven van de jaren ’60. En Eddy Faithfull, die vroeger zijn eigen café had, maar ook jaren achter de bar van de Cotton Club heeft gestaan.
Het roemruchte verleden is hier alom aanwezig. De eigenaars proberen dan ook zo weinig mogelijk aan het interieur te veranderen. De vele foto’s aan de wand, die onlangs wel nettere lijstjes hebben gekregen, het beschilderde plafond – je kunt het mooi of lelijk vinden, maar er wordt gezegd dat het Cobra is – en de stukgeschoten, beschilderde ruiten en spiegels.
Ook al zo’n wonderlijke verzameling, die spiegels. Met afbeeldingen van de Waag – hier recht tegenover – van de oprichters, Frits en Alida Smit, maar ook bijvoorbeeld van het Amerikaanse vrijheidsbeeld en van een zwarte vrouw met mand op haar hoofd, refererend aan het koloniale verleden.
Toen dochter Annie begin jaren ’50 Cafe Smit van haar ouders overnam, doopte ze het om in de Cotton Club. Naar haar vriend Theodorus Kantoor, een trompettist van Surinaamse afkomst, die onder de klinkende naam Teddy Cotton – Nederlandse namen deden het niet zo goed – met Kid Dynamite optrad in Casablanca op de Zeedijk. Een beroemde jazztempel in die tijd.
Evenals Casablanca, maakte de Cotton Club naam toen de in Duitsland gelegerde zwarte Amerikaanse militairen naar Amsterdam toekwamen. Zij namen jazzplaten voor de jukebox mee. Jazz en marihuana trokken progressieve jongeren en artistiekelingen naar het café – zoals Remco Campert, Ramses Shaffy, Adèle Bloemendaal en Aat Veldhoen.
Veel bezoekers ook waren van Surinaamse afkomst. Veel alleenstaande mannen, die elkaar graag opzochten in het uitgaansleven. En zich aangetrokken voelden tot de blanke meisjes die er kwamen dansen en vise versa. Zo werd dit een van de eerste Amsterdamse café’s waar blank en zwart elkaar ontmoetten.
De Cotton Club is een echt familiebedrijf. Het wordt nu gerund door de kleindochter van de oprichters, Marion Lewis, en haar dochter Dewi. En toen ik laatst kwam vragen of we langs mochten komen met het LKCA, stond een van Marions kleinzonen achter de bar.
Zoals gezegd: van 5 tot 8 is dit ´the place to be´. Dan moet je, vooral in de wintermaanden, dringen om de muziek goed te kunnen zien.
Het is hier soms net een film. De gemiddelde leeftijd is hoog. Maar de bezoekers hebben over het algemeen een heel jeugdige uitstraling en dat is prachtig om te zien. Aan de wand zit steevast een rijtje oudere mannen, die met een twinkeling in de ogen aandachtig de verrichtingen van de muzikanten volgen. En als de muziek opzwepender wordt, waagt ook een groepje meisjesachtige dames een dansje.
Lees ook mijn artikelen in
Ons Amsterdam:
Niet alleen Hijman Lierens, een oude marktkoopman op het Waterlooplein, maar ook diens dochter Eva en haar hele gezin blijken op ons adres in de Vrolikstaat in Amsterdam-Oost te hebben gewoond. Een schokkende ontdekking, want ze zijn in de oorlog allemaal in Auschwitz vermoord.
‘Heb je wel eens overwogen dit aan te melden als immaterieel erfgoed?’, vroeg een medewerker van KIEN me pas naar aanleiding van het artikel dat Wim Burggraaff over mijn ‘hobby’ als morgenster of stadsjutter schreef. Dat heb ik niet alleen overwogen maar zelfs al geprobeerd. Bij het invullen van het aanmeldingsformulier op de website van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) liep ik echter gelijk tegen enkele van hun criteria op. Maar ik waag een nieuwe poging. Dynamisch De eerste vraag kan ik nog met een volmondig ja beantwoorden. Erkennen de beoefenaars deze cultuuruiting/ culturele activiteit zelf als immaterieel erfgoed? Jazeker, ikzelf tenminste wel! En met de vraag of ‘ het erfgoed dynamisch is en met de tijd mee mag veranderen ’, heb ik ook weinig moeite. Met de plaatsing van ondergrondse vuilcontainers en de opkomst van kringloopwinkels loopt het ‘vak’ van morgenster wel gevaar. Lastiger is de vraag: Is er sprake van levend erfgoed dat van generatie op generatie wordt doorgegeven? Nou ja, het is een eeuwenoud beroep, maar geen ambacht dat van vader op zoon of van meester op gezel wordt overgebracht. Ik neem wel af en toe wel iemand op mijn ‘strooptochten’ mee en op de website Dutch Trashures deel ik mijn meest bijzondere vondsten en de verhalen erachter. Mijn vrijetijdsbesteding valt bovendien onder ‘sociale praktijken’, een van de vijf door Unesco benoemde categorieën van immaterieel erfgoed. Dus na een korte twijfeling zeg ik ‘ja’. Passie ‘Het is belangrijk dat het erfgoed vandaag de dag wordt beoefend, met wortels in het verleden. En het moet je passie zijn, bij immaterieel erfgoed draait het om een passie. Mensen doen het omdat ze het leuk vinden of omdat het deel uitmaakt van hun identiteit. Niet enkel uit financiële noodzaak, want dan is geen immaterieel erfgoed meer.’ Kelly Boender van KIEN loodst me bij mijn tweede invulpoging vlot door alle vragen heen. Zo streng als ze lijken, zijn ze gelukkig niet. Het kenniscentrum is er wel op beducht dat iets wordt aangemeld dat te kort bestaat om al als immaterieel erfgoed ervaren te worden. Ju ridisch grijs gebied De eerste hobbel is genomen. Nu de laatste nog. Ik lees: ‘ Dit immaterieel erfgoed is op het moment van aanmelding niet in strijd met internationale mensenrechtenverdragen (nou, dat is geen probleem) en de Nederlandse wetgeving. ’ Oei, dat laatste kan een struikelblok zijn, want dingen bij de vuilnis meenemen is niet in iedere gemeente toegestaan. In Amsterdam wordt het onder bepaalde voorwaarden wel gedoogd. ‘Het is juridisch een beetje grijs gebied, maar dat geldt ook voor bijvoorbeeld de woonwagencultuur of andere vormen van erfgoed die met beperkende wet- en regelgeving te maken hebben’, stelt Kelly me gerust. ‘Zolang het een grijs gebied is en geen zwart gebied, doen we daar meestal niet moeilijk over. Juist ook omdat regelgeving bepaalde vormen van immaterieel erfgoed om zeep dreigt te helpen die we vanwege hun sociale meerwaarde zouden willen laten voortbestaan.’ En dat er een rafelig randje aanzit, maakt het ook wel weer interessant. Nu maar afwachten of de aanmelding van ‘morgenster’ voor het netwerk immaterieel erfgoed wordt geaccepteerd.
Ik had niet gedacht dat het zo’n impact zou hebben. Maar wat is het fijn om weer naar het theater te gaan, om – op afstand – in de foyer een biertje te drinken, om in de zaal – op nog meer afstand – samen te genieten van wat we op de dansvloer zien. Om samen te lachen, samen te bewonderen en samen overdreven luid te applaudisseren, voor dansers die zo te zien al net zo blij zijn als wij. Maandag ben ik in het Maaspodium in Rotterdam naar een testvoorstelling geweest. En niet zomaar een, maar van Stuk van dansgroep 155 , energieker kan bijna niet. Humor hebben de jongens, nou ja jongens, ze zijn inmiddels dertigers, beslist ook. Eenmaal plaatsgenomen mag het publiek zijn mondkapjes afdoen, maar, trapt Erik af, ‘je mag ze ook ophouden, dat staat cool en zit zo lekker.’ Ik had ze nooit eerder live gezien, maar ben gelijk al al fan. Niet alleen is het prachtig om de hiphopdansers de mogelijkheden en onmogelijkheden van hun lichaam te zien onderzoeken, maar ook zijn ze heel theatraal. In de pauze (‘voor ons, niet voor jullie.’) delen ze met elkaar hun intiemste verhalen en wrijvingen. Subliem is hun dans met de camera op het toneel, wat op het projectiescherm een heel surrealistisch beeld oproept. Een danceparty zit er na afloop vanwege de veiligheidsvoorschriften niet in, maar de dansers nodigen het publiek uit om nog even te komen buurten bij hun stand in de foyer. Dus maak ik kennis met Erik. ‘Je moet eens op ons Instagramkanaal of YouTube kijken’, vertrouwt hij me grijnzend toe als hij hoort dat ik Van Dans Magazine ben, ‘daarop hebben we net een sketch over een achterdochtige danscriticus in coronatijd gepost.’ Tristan EXPOSED iedereen in ELITE DANSWERELD , ook voor andere danscritici een must.